INPRESIONISMOA

Publish at Calameo or read more publications.

             XIX. mendeko azken herenean inpresionismoa sortu zen, Frantzian batik bat. Mugimendu hark korronte eta aldaketa ugari batzen zituen eta sekulako iraultza eragin zuen natura aztertu eta berau objektu artistiko bihurtzerakoan.

Ezaugarriak:

• Helburu nagusia  argiaren efektuaren aldaketak eragiten duen ondorioa bilatzea zen. Bizkor lan egiteko aukera ematen zuten teknikak erabili beharra eragin zuen horrek, argitasun une hori mihisean islatuta gera zedin.

• Natura eta eguneroko bizitzaren egoerak ziren gai nagusiak. Horiek adierazteko, batzuetan adierazitako errealitatearen zati batzuk bakantzen zituzten, bere ezaugarri plastikoak bakarrik azpimarratzeko asmoz.

•  Arreta berezia jartzen paisaian, bai herritarra baite hiritarra ere; fugazitatea harrapatu nahi dute. Benetako paisaiak dira, independienteki politak edo itsusiak izan. Garrantzirik gabeko gauzak dira, aisialdia, dantzak eta tabernak bezala. Mezua duen gai garrantzitsuari uko egiten diote. 

• Kolorea argiari lotuta dago zuzenean. Kolore argitsu, bizi eta puruak, zuzenean aplikatzen dira mihisean, bat bestearen gainean, eta nahasketa ikuslearen begian egiten da. Errekurtso honekin bizitasun kromatikoa irabazten dute. Itzalak ez dira ilunak eta kolore osagarriez betetzen diren zonaldetara mugatzen dira, era honetan kolorea indartu egiten delako.

• Pintzelada askeak, motzak eta azkarrak. Hau beharrezkoa da atmosferako efektuak hobeto harrapatzeko eta koloreko mantxa handiak, materia ugariekin erabiltzen dute. Lerroa desagertzen da eta pintzeladak eta koloreak balio nagusiak dira.

• Aire librean egindako pintura. Gaiak markatzen du baina gehiago estudioko konposaketa mekanikoegia konpontzeko intentzioa.

Artistak: 

Claude Monet. Nenufareak

Degas. Dantxa.

Renoir. Le moulin de la Galette.

Camille Pisarro. Place du Theatre Francais Rain Effect.

 POSTINPRESIONISMOA //www.slideshare.net/mfresnillo/postinpresionismoa-presentation

ERROMANTIZISMOA

          Gerra napoleonikoak zirela-eta, Ekialeko kulturaren berri izan zen berriro (Egipto, India), eta kultura hori Europakoan eragina izaten hasi zen. Gainera mugimendu iraultzaileek berrrikuntza ugari eragin zituzten ideietan eta bizimoduetan.

          Hona hemen ezaugarri nagusiak:

• Neoklasizismoaren kontra egin zuen, eta arrazoimen eta klasikoei uko egin. Halaber, sentimenduak adieraztea balioesten zuten gehien.
• Erdi Aroko ereduetan bilatu zuten inspirazioa, eta ez garai klasikoan. Erdi Aroan giroturiko eleberri historikoak modan jarri ziren; arkitekturan, berriz forma gotikoak erabiltzen hasi ziren (neogotikoak).
• Munduari eta gizakiari buruzko ikuspegi berri bat nagusitu zen: irudimenaren, fantasiaren eta sormenaren nagusitasuna aldarrikatu zuten , eta  arau akademikoekiko askatsun gehiago lortu zuten.

ARKITEKTURA

          Erdi Aroko estiloak eta ekialdekoak.

Londres-eko Parlamentua

Brighton-eko Errege Pabilioa

PINTURA

          Mugimendu handiz eta muturreko sentimendu sutsuz beteriko margolanak egin zituzten. Sarritan, Ekialdeko gaiak erabiltzen ziren.

• Frantzian Delacroix eta Gericault.
  

Medusa. Gericault.

Askatasuna heriaren gidari. Delacroix.

• Britania Handian, Turner eta Constable

Urperatzea. Turner

• Espainian Madrazo eta Pérez Villaamil.

Zezenketa herrian. Péerez Villaamil

ARTE NEOKLASIKOA

          XVIII.mendeko bigarren erdialdean, Ilustrazioan eta ideia arrazionalistak estilo berri batean adierazi zuten. Ponpeiako hondakinen aurkikuntzak (1748) eragin handia izan zuen, Grezia eta Erroma klasikoenganakoninteresa berpiztu zuelako. Frantziako iraultza piztu zenean, neoklasizismoa zen arte-estilo nagusia. Iraultzaren eta Napoleonen inperioaren garian iraun zuen.

          Neoklasizismoan oreka eta simetria bilatzen zituzten, lerro zuzenen bidez, eta sendotasuna adierazten saiatzen ziren, Greziako eta Erromako klasizismoan bezala.

Frantzia zen neoklasismoaren gune nagusia.

ARKITEKTURA

          Garaipen arkuak, erromatar tenpluen antzeko elizak antzinako erromatarren antzeko zutabeak .... eraiki zituzten.

Frantzian 

Pantheon Paris.

Alemanian: 

Branderburgoko atea. Berlin.

Espainian: 

Prado museoa . Madril.

ESKULTURA

          Artista nagusia Canova izan zen. Napoleonen eta haren familiaren erretratuak eginzituen.

Paulina Bonaparte

PINTURA

          Artistek garaiko gertaerak adierazi zituzten,bai eta antzinako Erromako historia goretsi ere. Jacques Louis David nabarmendu zen. Erromaren historiako gaiak margotu zituen eta Frantziako Iraultzaren pintore ofiziala izan zen.

Marat bainuan hilda

Napoleon

KATEDRAL GOTIKOARI BURUZKO LANA

1.- ERAIKINAREN IZENA, DATA ETA HISTORIA LABURRA (nahiz eta egilea ezezaguna izan komentatu nork egin zuen enkargua, eta zer zen katedralaren helburua.

2.- KOKAPEN GEOGRAFIKOA

3.- BEREIZKETA: Eraikinaren kanpoaldea, barrualdea eta oinplanoa zehaztu behar da.

4.- DESKRIPZIOA: 

a) Eraikitzean erabili zen materiala

b) Zer-nolakoak diren euskarriak (hormak, pilareak eta zutabeak)

c) Zer-nolakoak diren eutsitako elementuak (sabai lauak,gangak, kupulak eta arkuak)

d) Argiztapena.

e) Apaingarriak (portadetako erliebeak, gargolak, margolanak ...)

5.- TESTUINGURUA: Eraikinaren ezaugarriak eta eraiki zen garaia lotu, zer arte-estilokoa den zehazteko.

GOTIKOA

 ARKITEKTURA GOTIKOA

         XII.mendearen bukaeran estilo gotikoak ordeztu zuen estilo erromanikoa. Frantzian agertu zen eta laster hedatu zen Europa osoan.

           Erromanikoa bezala, Gotikoa ere arte erlijiosoa izan zen, baina baita hirien boterearen eta aberastasunaren sinboloa ere. Katedralak izan ziren estilo horrretako eraikin adierazgarrienak, baina beste eraikin ez-erlijioso batzuk ere egin zituzten; esate baterako, gazteluak, jauregiak, udaletxeak eta unibertsitateak.
           Katedrala hiriaren erdigune bilakatu zen. katedralean erritu erlijiosoak egiteaz gain, gremioak eta udal-gobernuak biltzen ziren, udaletxeak eraiki baino. Hirien artean norgehiagoka sortu zen, katedralik handiena eta garaiena nork eraikiko.

EZAUGARRI NAGUSIAK

           Eraikin gotikoetan teknika arkitektoniko berriak erabili zituzten, eta horri esker, eraikin erromanikoak ez bezalako elizak eta eraikinak egin zituzten.

• Ojiba-arkua edo arku zorrotza erabiltzen zuten. Gezi-muturreko forma duen arkua da, eta egitura bertikala duenez, aukera ematen du eraikin garaiak egiteko.
• Gurutze-ganga erabilzten zuten. Ganga horren pisuari ez zion hormak eusten, baizik eta eraikin barruko zutabeek eta kanpoaldeko arbotanteek eta kontrahormek. Arbotanteek gangaren bultzada hartzen zuten eta kontrahormei bidaltzen zieten, zubi moduko bat balira bezala.

          Teknika horiei esker, ez zen horma lodirik egin behar, eta lehio handiak egin zituzten, argia eraikin barrura sar zedin. Lehiate horiek kolore ederretako beiratez eta arrosa-lehioz ixten zituzten. Hortaz, arte gotikoetako eraikinak gero eta garaigo eta argitsuago bilakatu ziren.
          Eraikin gotikoetako oinplanoek gurutze latindarreko formari eutsi zioten, baina burualdeak erdizirkularrak izan beharrean, poligonal bihurtu ziren, eta erdiko nabea alboetakoak baino askoz garaiago ata zabalago eraikitzen zuten.

ESKULTURA GOTIKOA

Gotikoko eskultoreek erlijio-gaiak adierazten zituzten batez ere, Kristo gurutziltzatua eta Ama Birjinia Haurrarekin.  Eskultorrek helburu didaktikoa izaten jarraittu zuen. Hala ere aldaketa handiak izan zituen erromanikoarekiko.

• Mukulu biribileko eskulturak gero eta garrantzitsuago bihurtu ziren.

• Irudiek forma errealista eta naturalak islatzen zituzten; pertsonaien jantziek, jarrerek eta keinuek gero eta xehetasun handiagoak zituzten. Nobleen eta burgesen lehen erretratuak egin zituzten.
• Lerro kurbatua nagusitu zen, eta irudiak mugimendua adierazten hasi ziren.
• Irudietan sentimenduak adierazteko interesa piztu zen: poza, tristura, mina, etb. Kristo gurutziltzatuak sufrimendua adierazten du, eta Ama Birjina pozik, semearekin ari da jolasean.

ESKULTURA MOTAK

          Gehien erabili zuten materiala harria izan zen, baina gero eta zurezko lan gehiago egiten hasi ziren.

erliebeek elizetako eta katedraleko portadak dekoratzen jarraitu zuten. 

          Tenpluaren barnealdeko beste leku batzuk garrantzitsu bihurtu ziren. Erretaula handiak zizelkatu zituzten, aldareak apaintzeko, eta aulkiteriak oso eszena konplexuz dekoratzen zituzten.

          Hilobi-eskulturak ere garrantzi handia izan zuen, gai erlijiosoko eskulturez eta hildakoaren erretratuz dekoratuta. Hildakoa ahalik eta zehatzen eta errealisten irurikatzen ahalegintzen ziren.

          Katedraletan, gargolak ere elementu garrantzitsuak izan ziren: izaki fantastikoen itxurako eskulturak, teilatuetako hustubide gisa erabiliak.

PINTURA GOTIKOA

          Hormen ordez, lehiate handiak jarri zituzten, eta ez zegoen lekurik pinturak egiteko.

          Gotikoaren hasieran, pintura adierazgarrienak liburuak apaintzen zituzten miniaturak eta katedraletako beirateak izan ziren.

          Geroago zuraren gaineko pintura garrantzitsu bihurtu zenez, pintura erretaula horiek, hasieran, ohol bakar batez zeuden osatuta, eta ondoren, zenbait oholez.

          Margolariek erlijio-gaiak margozten jarraitu zuten batez ere, baina pertsonen erretratuak ere egiten hasi ziren. Noble eta burges askok beren erretratuak enkargatzen zituztenean, beren boterea erakutsi eta etorkizunean ere gogoratzea nahi zuten.

          Pintura gotikoaren ezaugarri nagusiak hauek izan ziren: koloreen aberastasuna, urreztatua erabiltzea, hondoko paisaiak egitea, errealismoa adieraztea eta irudien mugimendua.

ARTE ERROMANIKOA

ERROMANIKOAREN EZAUGARRI ORROKORRAK

• Mendebaldeko Europa guztira zabaldu zen XI.mendetik aurrera.
• Arte erlijiosoa da: artelanen helburua fededunak Jainkoarengana hurbiltzea zen.
• Arte sinbolikoa da, guztiak mezu bat erakutsi nahi du.
• Artistak artisau hutsak ziren.

ARKITEKTURA:

1. Funtzioa: arte erlijiosoa, elizak, katedralak* eta monastegiak eraikitzen ziren.
2. Ezaugarriak:

• Materiala: harria
• Elementu arkitektonikoak: kanoi-ganga, kupulak, erdi puntuko arkuak, pareta lodiak eta kontrahormak.
• Tamaina txikia.
• Argi gutxi.
• Latindar gurutzedun oinplanoa.

ESKULTURA:

1. Funtzioa: Arte erlijiosoa:lanek bizitza espirituala islatzen zuten, ez edertasuna
2. Hezteko helburua: eszenek erlijio kristauaren gertakari eta gai nagusiak erakusten zituzten.
3. Estiloa:

• Eskulturak arkitekturari egokitzen zitzaizkion.
• Ez daukate naturalismorik*.
• Polikromia, kolore biziekin margozten ziren.

     4. Motak:

• Kokapenagatik: elizako portaleetan edo zutabeen kapiteletan.
• Materialengatik: harrizkoa edo egurrezkoa.
• Gaiagatik: Ama Birjina Umearekin, Kristo gurutziltzatua

PINTURA:

1. Funtzioa: Arte erlijiosoa: lanek bizitza espirituala islatzen zuten, ez edertasuna.
2. Hezteko helburua: eszenek erlijio kristauaren gertakari eta gai nagusiak erakusten zituzten.
3. Estiloa:

• Naturaltasun eza.
• Pertsonaien hierarkizazioa tamainagatik.
• Gai erlijiosoak.
• Kolore biziak. Irudiak marra beltz lodiarekin inguratzen ziren.
• Atzealdean ez zen paisaiarik jartzen.

1. Motak:

• Horma pinturak: elizetako hormetan: freskoen teknika*.
• Taula gaineko pintura: aldareen eta erretaulen aurreraldea; tenplearen teknika*.
• Miniaturak: liburuak ilustratzeko.

______________________________________________________________________________

*Katedrala: gotzain baten egoitza den eliza.

*Naturalismoa: Errealitatea adieraztea.

*Freskoa: pintatzeko teknika; kare bustitako geruza baten gainean, kolorea aplikatzen da; lehortzean karea kristaldu egiten da eta koloreak modu iraunkorrean finkatzen ditu.

*Tenplea: teknika horretan, koloreak egiteko, pigmentuak arrautzaz edo itsasgarriz eta ur epelez nahasten dira.

ERDI AROAREN HASIERAKO ARTELANAK

SAN JUAN DE BAÑOS

SANTA SOFIA